Versterking van de onderwaternatuur in Rotterdam

In Rotterdam ontmoeten de Nieuwe Maas en de zee elkaar. Daarom is de havenstad een essentieel gebied voor trekvissen zoals de zalm, schelpdieren en bijzondere waterplanten. Met een keur aan soms kleine maatregelen kunnen we deze soorten nog meer de ruimte geven.

De overgang tussen tussen rivier en zee, zorgt voor bijzondere natuurverschijnselen als eb en vloed en overgangen van zoet rivierwater naar zout zeewater. Ook met steun van het Life Urban Adapt programma zetten Rotterdam, Rijkswaterstaat, ARK en WWF in op het aantrekkelijker en natuurlijker maken van de oevers van de Rotterdamse rivieren en het vergroten van de biodiversiteit.

Deze ambities komen samen in het programma ‘Rivier als Getijdenpark’, dat in 2015 is gestart. Twee getijdenparken, de Keilehaven en Nassauhaven in Rotterdam, worden aangelegd mede dankzij het programma Life Urban Adapt. Middenin en dicht bij de stad kunnen bewoners de deltanatuur ervaren: struinen over de oevers en vogels spotten tussen het riet.

Meer aandacht voor onderwaternatuur door natuurlijke oplossingen

Waar de aandacht bij het ontwerpen en inrichten van getijdenparken met name lag bij de oevers boven water, willen de partijen nu ook meer aandacht besteden aan wat er onder de waterspiegel allemaal kan. Uit het onderzoek ‘Onderwaternatuur Rotterdam’, dat uitbesteed is door de partijen, blijkt dat zelfs met kleine maatregelen veel extra winst te behalen is om de Rotterdamse onderwaternatuur wilder, spannender en rijker te maken.

Hoe maken we de onderwaternatuur rijker?

Door met natuurlijke oplossingen te werken, kunnen we de onderwaternatuur verrijken. Denk aan het verwijderen van harde kades of het stoppen met baggeren. Daardoor krijgt de natuur de ruimte om zich vrij te ontwikkelen, op de manier die háár zint.

Juist omdat de natuur dynamisch is, ontstaat dan een grote diversiteit aan leefgebieden. De kracht van getij zorgt voor uitschuring van geulen, waar vogels naar schelpdieren kunnen wroeten. Op dode bomen in het water vestigen zich filterende schelpdiertjes waarachter luwe zones ontstaan waar vissen kunnen schuilen.

Het getijdenpark Eiland van Brienenoord is hiervan een recent voorbeeld. Hier wordt momenteel gewerkt aan de aanleg van nieuwe natuurvriendelijke oevers en zijn bijvoorbeeld dode bomen ingezet voor een levendiger onderwaternatuur.

Structuur en diepte voor meer vissen en planten

Op veel plekken is er geen mogelijkheid is voor het verzachten van oevers, bijvoorbeeld omdat de oevers hard moeten blijven voor het aanleggen van schepen. Daar is een keur aan andere oplossingen mogelijk, zelfs als er weinig ruimte beschikbaar is. Het aanbrengen of laten ontstaan van meer structuur – bijvoorbeeld door middel van poreuze stenen of touwen – levert bijvoorbeeld meteen veel op. Onderwatersoorten vinden er hun voedsel en gebruiken deze structuren als hechtingsplaats en schuilplaats.

Ook het aanbrengen van meer variatie in diepte op de bodem levert leefgebied voor een groter aantal soorten vissen en planten. Door bijvoorbeeld op enige afstand van een stenen, rechte kade een onderwaterrif te plaatsen en de tussenruimte aan te vullen met zand ontstaat er een ondiepe oever. Hier kunnen dan onderwaterplanten gaan groeien. Voor allerlei plekken aan de rivier en in de havenbekkens zijn in de studie op die manier oplossingen omschreven.

Kansen voor de toekomst

Voor een aantal gebieden in Rotterdam zijn de kansen vervolgens heel concreet gemaakt. Dat zijn gebieden waar al getijdenparken zijn aangelegd, of waar ze nog ontworpen worden. De aankomende maanden wordt besloten welke maatregelen in deze gebieden kunnen worden toegepast. Zo wordt Rotterdam ook onder water weer een stukje wilder en natuurlijker.